Irina Gorbunova-Lomax "Elementy pejzażu w malarstwie ikonowym"

Tytuł: Elementy pejzażu w malarstwie ikonowym

Autor: Irina Gorbunova-Lomax

Wydawnictwo: Jedność

Ikony to obrazy sakralne, malowane najczęściej farbami olejnymi na drewnianej desce. Przedstawiają często Jezusa Chrystusa, Matkę Bożą, świętych czy też sceny biblijne. Jednak o ich wyjątkowości nie świadczy tematyka, ale niezwykłe wrażenie jakie robią, emocje, które wzbudzają. Zachwyca misterność wykonania, piękna stylistyka czy doskonale dobrane kolory, a także głębia, która czyni ikony tak wyjątkowymi.

O ikonach, a właściwie niezwykłych elementach pejzażu w nich, traktuje książka pt. „Elementy pejzażu w malarstwie ikonowym”, autorstwa Iriny Gorbunovej-Lomax, artystki, malarki ikon i historyka sztuki. Opublikowana nakładem Wydawnictwa Jedność pozycja, to podręcznik merytoryczny, który wyposaża nas w wiedzę na temat podstawowych zasad średniowiecznego obrazowania, a także tworzy podwaliny pod analizę, rozumienie źródłowych wzorów ikon pochodzących z różnych krajów. Dzięki lekturze zyskamy również wyczucie tego, co dobre a co złe w dziełach sztuki, jakimi są również ikony. Tym samym to podręcznik zarówno dla tych, którzy zaczynają zarówno sformalizowaną (jak i nie) edukację plastyczną czy też związaną z historią sztuki. To także podręcznik dla nauczycieli, którzy wykorzystywać go mogą w pracy własnej z uczniem, jak i dla pasjonatów, którzy „piszą malowaniem”, czyli tworzą ikony.

Autorka wprowadza nas w temat przybliżając specyfikę średniowiecznego obrazowania, tłumaczy również pewne nieścisłości związane ze stylem akademickim a stylem ikonowym lub bizantyjskim. Przeczytamy o wyrazistości formy, o różnicach pomiędzy „przeciętną” akademicką ikoną a „przeciętną” ikoną bizantyjską, poznamy również „rzemieślniczy elementarz”, zawierający pewne techniczne umiejętności, jak przygotowanie tempery jajowej z pigmentów i spoiwa, czy tworzenie kolorystycznych i tonalnych przejść.

Podręcznik składa się z czterech nierozerwalnie związanych ze sobą części, pozwalających zagłębiać się w różne aspekty krajobrazu i jego elementów. Część pierwsza traktuje o górach, których mianem określa się prezentację powierzchni ziemi. Przeczytamy tu m.in. o antropomorfizmie, czyli o niezwykle istotnej kwestii dla średniowiecznego podejścia do obrazowania, a także o tonalnych i kolorystycznych rozwiązaniach. Znajdziemy tu również przykłady szkolnych kompozycji przedstawiających górskie motywy na tle nieba. Część druga dotyczy wody, obrazującej doskonale pojęcie rytmu. Poznamy tu m.in. różne sposoby wzmacniania poczucia dynamiki kompozycji, takie jak gra szerokością linii. Przeanalizujemy również typowe błędy związane z podstawowymi tonami na przykładzie prac uczniów. Dopiero wówczas, kiedy poznamy zasady rysowania zbiorników wodnych i rozkładu fal, możemy przejść do motywów roślinnych.

O nich właśnie traktuje trzecia część książki, omawiająca temat roślinności. Dowiadujemy się tu, że w średniowiecznej sztuce przedstawienie flory i wyobrażenie wód bazuje na prostej figurze, ale za to występują w wielu wariantach. Autorka dokładnie opisuje figurę będącą punktem wyjścia na każdego drzewa czy kwiatu, poznamy ponadto wymagania niezbędne przy tworzeniu klasycznego ikonowego drzewa lub kwiatu. Czwarta i zarazem ostatnia część książki (a także ostatni element pejzażu) to architektura i wyposażenie pomieszczeń. Autorka zauważa, że metody przedstawienia elementów architektonicznych nie różnią się tak naprawdę niczym od tych, które są typowe dla gór – podstawą jest tu widziany z trzech stron równoległościan. Przeczytamy również o światłocieniowym modelowaniu architektonicznych motywów, o odwróconej perspektywie, a także o kompozycji – w tej ostatniej kwestii będziemy mogli przeanalizować prace wykonane przez różnych autorów, koncentrując się na najbardziej typowych błędach, ale i na przydatnych trikach.

Mimo iż autorka zaznacza, że podręcznik nie wyczerpuje zagadnienia, to jednak zostały przywołane tu najważniejsze kwestie związane z pejzażem oraz kompozycją. Napisany przystępnym językiem podręcznik nie tylko pomaga zrozumieć pewne kwestie związane z pisaniem ikon, ale również pokochać je i docenić kunszt. Szczególnie cenne w publikacji są przykłady dzieł i ich analiza, pozwalająca dostrzec i wyodrębnić pewne kwestie czy uniknąć pewnych błędów we własnej pracy. Atrakcyjna szata graficzna książki to tylko dodatek do cennej zawartości, która czyni ten podręcznik niezbędnym dla wszystkich, którzy cenią sobie malarstwo ikonowe.