Irena Adamek, Józefa Bałachowicz (red.) „Kompetencje kreatywne nauczyciela wczesnej edukacji dziecka”

Tytuł: „Kompetencje kreatywne nauczyciela wczesnej edukacji dziecka” 

Autor: Irena Adamek, Józefa Bałachowicz (red.) 

Wydawnictwo: IMPULS 

Kreatywność to pojęcie, które w ostatnich latach często pojawia się w codziennym życiu. Kreatywności oczekują od nas pracodawcy, domownicy, a ta niezwykle przydatna umiejętność pozwala spoglądać na dany problem z wielu perspektyw, dostrzegać nowe drogi i rozwiązania tam, gdzie jeszcze nikt ich nie poszukiwał. Wiele lat funkcjonowało mylne przekonanie, że kreatywny może być tylko artysta, że z kreatywnością trzeba się urodzić. Dziś już wiadomo, że tę przydatną umiejętność można w sobie odkryć, warto ją też pielęgnować już od najmłodszych lat. Szczególnie, że to właśnie dzieci mają w sobie olbrzymie zasoby kreatywnych pomysłów, to one widzą świat taki, jaki mógłby być, gdyby nie funkcjonowały w nim zakazy, nakazy, normy społeczne, to on nie są jeszcze ograniczone kolektywnym myśleniem, schematami, w które w dalszych latach życia wtłoczy ich szkoła, a następnie – pracodawca. 

Tak jednak wcale nie musi być, bowiem odpowiednio pielęgnowana kreatywność jest wielkim skarbem, który wznosi dziecko ponad szablonowe działania, sprawia, że może ono się rozwijać w tym kierunku, w którym chce, że potrafi ono dostrzec wiele rzeczy niedostępnych dla osób żyjących według określonych reguł i nawet nie próbujących wyjść poza swoją strefę komfortu. Aby jednak nad kreatywnością dziecka pracować, aby jej nie zabić, nie zdusić w zarodku, konieczny jest … kreatywny nauczyciel. Taki, który otwiera przed dzieckiem drzwi i z zachwytem obserwuje, jak dziecko przez nie samodzielnie przechodzi. Taki, który wspiera, pokazuje dziecku jak szukać, ale pozostawia dziecku swobodę wyboru. 

O tym, jak ważny jest taki nauczyciel, przekonamy się dzięki książce pt. „Kompetencje kreatywne nauczyciela wczesnej edukacji dziecka”, pod redakcją naukową Ireny Adamek i Józefy Bałachowicz. Opublikowana nakładem Oficyny Wydawniczej IMPULS pozycja zajmuje się tematem kreatywności i aktywności twórczej nauczyciela, a także mechanizmami myślenia krytycznego w procesie twórczym. Składająca się z dziesięciu rozdziałów praca adresowana jest przede wszystkim do nauczycieli (nie tylko w przedszkolu czy w pierwszych klasach szkoły podstawowej) i pedagogów, a także studentów, którzy mają szansę wkroczyć na rynek pracy nie tylko wyposażeni w wiedzę o twórczości, ale tym samym otrzymują szansę, by odkryć/pielęgnować w sobie kreatywność. 

W pierwszym z rozdziałów, „Kompetencje kluczowe a swoistość kompetencji kreatywnych nauczyciela” Irena Adamek prezentuje różny sposób myślenia o kompetencjach kluczowych oraz kreatywnych nauczycieli, rozpoczynając od ustaleń terminologicznych, pokazujących niejako przy okazji szerokie znaczenie, a co za tym idzie – także i znaczącą rolę – kreatywności w życiu. Szczegóły dotyczące badań związanych z kompetencjami kreatywnymi nauczycieli wczesnej edukacji dziecka Irena Adamek przedstawia w rozdziale drugim, przybliżając czytelnikom przedmiot, cele i problematykę badań, a także omawiając zastosowane metody i narzędzia oraz sposób doboru grupy do badań. Wyniki badań dotyczących realizacji procesu rozwoju zawodowego badanych nauczycieli omawia w rozdziale trzecim, zatytułowanym „Rozwój zawodowy nauczyciela”, Elżbieta Marek. Badania te stanowiły m.in. próbę odpowiedzi na pytania o trudności w pracy i proces doskonalenia w zawodzie, a także o plany zawodowe na przyszłość. 

Iwona Czaja-Chudyba w rozdziale czwartym, zatytułowanym „Osobowe i profesjonalne uwarunkowania aktywności twórczej nauczyciela” podkreśla, że kreatywność nauczyciela jest ściśle związana ze wspieraniem postaw eksperymentowania, poszukiwania i badania, a także stymulowania ciekawości poznawczej dziecka. Kolejny rozdział, pt. „Wiedza nauczycieli o twórczości”, autorstwa Józefy Bałachowicz, stanowi omówienie badań dotyczących stanu i adekwatności wiedzy nauczyciela o różnych aspektach twórczości. Zaciekawiają tu m.in. zależności pomiędzy badanymi wskaźnikami osobowości nauczyciela a stanem wiedzy danego nauczyciela o twórczości. 

O „Kompetencjach krytycznych w twórczej refleksji nauczyciela” pisze w kolejnym, szóstym rozdziale Iwona Czaja-Chudyba. Na podstawie wyników przeprowadzonych badań autorka zauważa m.in., że kompetencje krytyczne nauczycieli stanowią czynnik stymulujący dla twórczości. Natomiast o tym, jak wygląda obraz kreatywnego i idealnego ucznia w poglądach nauczycieli pisze Józefa Bałachowicz w następnym rozdziale. Podkreśla przy tym, że obraz dziecka i rola ucznia należą do podstawowych aspektów indywidualnej teorii nauczyciela, a wiedza i poglądy nauczyciela dotyczące funkcjonowania ucznia tego, co pozwala mu się rozwijać, dostarczają informacji, w jaki sposób pomóc dziecku w nauce i wspierać jego rozwój. Ta sama jurorka w rozdziale pt. „Cechy stylu działań edukacyjnych nauczyciela” zwraca uwagę na to, co rozumiemy rzez styl działań edukacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem twórczego stylu pracy i tego, co one ze sobą niesie. W ostatnich dwóch rozdziałach książki Tatiana Kłosińska pisze o postawach nauczycieli wobec twórczości zauważając, że nie wszyscy nauczyciele potrafią budować pozytywne relacje ze środowiskiem, co wpływa na ich postawę wobec twórczości własnej i innych pedagogów, a także o uwarunkowaniach postawy twórczej w poglądach nauczycieli. 

Z uwagi na to, że kompetencje nauczyciela (w tym kompetencje kreatywne), mają realny wpływ na dziecko i proces edukacji, to publikacja „Kompetencje kreatywne nauczyciela wczesnej edukacji dziecka” jest niezwykle ważna. To nauczyciel jest bowiem wzorem dla uczniów, zaś jego kompetencje mogą stać się podstawą kształtowania postaw i … kompetencji dzieci. Tym samym twórczość, kompetencje twórcze, pozwalające podsycać w dziecku kreatywność, stają się warunkiem w szkole przyszłości.