Tom Phillips "Prawda. Krótka historia wciskania kitu"

Tytuł: Prawda. Krótka historia wciskania kitu

Autor: Tom Phillips

Wydawnictwo: Albatros

Cenzura, manipulowanie informacjami, albo wręcz kłamstwo – wszystko to znamy i doskonale zdajemy sobie sprawę z tego, że media rozpowszechniają wiele informacji dalekich od prawdy. Dzieje się tak między innymi dlatego, że „chwytliwe” tytuły i tematy zwiększają oglądalność, a zawsze można coś dodać, podgrzać atmosferę niedopowiedzeniami czy pokazać to, co ktoś chce skrzętnie ukryć. Ale nie tylko media kłamią – ta spirala nieprawdziwych informacji nakręca się już u źródeł. Kłamią politycy, lekarze, naukowcy, kłamią nasi przełożeni, a wreszcie … kłamiemy my sami. I choć część naszych kłamstw nazywamy „białymi”, choć niekiedy przekazujemy fałszywą informację w dobrej wierze, to jednak – niezależnie od naszych pobudek i rodzaju przekazywanego kłamstwa – jego struktura pozostaje taka sama. 

Kłamiemy zarówno w sprawach ważnych, jak i mało istotnych. Kłamiemy żonę, męża, rodziców, dzieci, przełożonego. I nawet jeśli nie jesteśmy takimi mistrzami kłamstwa, jak Prezydent USA Trump, który przekazuje średnio dziesięć nieprawdziwych komunikatów dziennie, to jednak kłamstwo jest w naszym życiu obecne. Ze stwierdzeniem, że wszyscy kłamią, nawet nie ma co dyskutować, warto jednak wiedzieć, że niekiedy te kłamstwa przybierają niewyobrażalną skalę lub też niosą za sobą spore konsekwencje. 

O kłamstwach właśnie, a w szczególności tych niezwykle pomysłowych, pisze Tom Phillips, autor bestsellera „Ludzie. Krótka historia o tym, jak spieprzyliśmy wszystko”. Tym razem, w opublikowanej nakładem Wydawnictwa Albatros książce pt. „Prawda, Krótka historia wciskania kitu”, autor rozprawia się z najbardziej spektakularnymi próbami omijania prawdy. Jego śledztwo okraszone jest przy tym sporą dozą humoru (choć niekiedy czarnego) i dystansem do świata, ludzi i … prawdy. Czytelnicy, którzy mieli już okazję sięgnąć po poprzednią książkę Phillipsa, tę z pewnością przeczytają bez wahania i nie trzeba ich do tego nawet przekonywać. Ci zaś, którzy nigdy nie mieli z nazwiskiem i tekstami autora do czynienia z pewnością zapragną dowiedzieć się, które z informacji o których czytaliśmy w prasie okazały się być … wierutną bzdurą.

Książka podzielona jest na osiem części, z czego w pierwszym rozdziale („Pochodzenie fałszu”) autor zajmuje się naturą kłamstwa, a właściwie próbą zdefiniowania prawdy. Szuka również odpowiedzi na pytania o to, skąd kłamstwo się bierze i czy tylko ludzie potrafią kłamać, a także wykazuje różnice pomiędzy kłamstwem a kitem. W rozdziale drugim („Stare fake newsy”) zastanawia się, dlaczego tak pragniemy być na bieżąco z informacjami, opowiada o człowieku, który nie umarł oraz dowodzi, że przeciążenie informacjami i mało wiarygodne źródła informacji nie są wyłącznie znakiem naszych czasów. Kolejne rozdziały zajmują się mniej lub bardziej spektakularnymi kłamstwami, zarówno fałszywymi doniesieniami mediów (jak na przykład Wielka Mistyfikacja Księżycowa z 1835 roku, nowojorskiej gazety Sun), kłamstwami związanymi z naszą planetą (autor określa je mianem „kreatywnej geografii”), działalnością hochsztaplerów, a także sztuką politycznej manipulacji. Poznamy również kulisy medycyny, a raczej różnego rodzaju aktywności szarlatanów, jak na przykład Doktora Koźle Jaja, zajmującego się wszczepianiu zwierzęcych jąder impotentom. Ostatni rozdział „Ku prawdziwej przyszłości”, choć mniej intrygujący niż poprzednie, stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, czy coś możemy z kłamstwami zrobić? Czy – skoro kłamstwo jest trwale wpisane w historię ludzkości – czy można obyć się bez niego?

Podczas czytania książki Phillipsa wielokrotnie zapewne będziemy zdumieni jakością i poziomem absurdu przekazywanych informacji. A jednak musimy mieć świadomość, że niektóre kłamstwa są mocno osadzone w danej rzeczywistości czy środowisku, a co więcej – w niektóre kłamstwa po prostu wierzyć chcemy. Niezależnie od tego jaki jest nasz stosunek do omijania prawdy, to po książkę z pewnością sięgnąć jest warto. Nie tylko po to, by poznać mechanizm kłamstwa, ale również po to, by sceptycznie podchodzić do części informacji, które współcześnie docierają do nas z różnych stron...