Święta Wielkanocne - symbolika potraw

źródło: pixabay

Święcenie pokarmów w Wielką Sobotę jest jedną z najważniejszych tradycji Świąt Wielkanocnych. Dlaczego jednak w Wielką Sobotę święcimy akurat wędliny, chleb, jajka? Czy możemy do wielkanocnego koszyczka włożyć nasze ulubione smakołyki, na przykład cukierki czy ... golonkę? 

Chrześcijański zwyczaj świecenia pokarmów narodził się w VIII w., ale w Polsce przyjął się dopiero w XIV w. Koszyczek  (najczęściej wiklinowy) z pokarmami, który zanosimy do kościoła, powinien być utrzymany w kolorystyce bieli i zieleni. Zgodnie z tradycją, dekoruje się go zielonymi gałązkami, czyli pędami zimozielonych borówek, bukszpanu, barwinka oraz wykłada śnieżnobiałą serwetką.  Gałązki symbolizują nieśmiertelność.

Pokarmy ze święconki mają nam zapewnić przez cały rok zdrowie, obfitość i pomyślność (np. jajka gwarantują płodność, chleb symbolizuje ciało Chrystusa i dostatek, a chrzan – witalność i siłę). Po poświęceniu, koszyczek stawiamy na wielkanocnym stole podczas śniadania. 

Każda potrawa to symbol 

Wszystko, co składa się na tradycyjną święconkę, ma symboliczne znaczenie. Pieczywo przypomina o wydarzeniu, kiedy Jezus na pustkowiu rozmnożył chleb i nakarmił tłumy swoich słuchaczy. Jest to też symbol pokarmu duchowego – chleba, który Chrystus na Ostatniej Wieczerzy przemienił w swoje Ciało i którym możemy karmić się podczas mszy. Chrześcijanie zawsze traktowali chleb z największym szacunkiem, jako dar od Boga i symbol Chrystusa. Niektórzy kładą do koszyczka kromki, inni mały chlebek. 

Wędliny, mięso – miały zapewniać zdrowie, płodność i dostatek, bo dawniej nie każdy mógł sobie na nie pozwolić. Zwykle wkładano szynkę, teraz częściej do koszyczka wędruje kiełbasa. Wędliny nawiązują do historii baranka paschalnego. Żydzi przez kilkaset lat byli w niewoli egipskiej. Bóg widząc ich cierpienie obiecał, że wyprowadzi ich do Ziemi Obiecanej. Poprosił, aby w noc przed ucieczką z Egiptu zabili w ofierze baranka, zjedli o w gronie najbliższych, a drzwi swoich domów oznaczyli jego krwią. Ta noc nazywa się Paschą, czyli przejściem (z niewoli do wolności). Ofiara z baranka uchroniła Żydów od plagi, która dotknęła Egipcjan - śmierci pierworodnych. Jezus ofiarowując za nas swoje życie ocalił nas od śmierci wiecznej, dlatego nazwany jest Barankiem Paschalnym. Poza mięsem, do koszyczka wkładane są również same baranki, najczęściej cukrowe bądź wykonane z ciasta oblanego lukrem. 

Sól – chroni przed zepsuciem, symbolizuje oczyszczenie i prawdę, a wyznawcy Chrystusa określani są w Biblii jako „sól ziemi”. Do koszyczka wkładany jest również chrzan – symbol siły duchowej i fizycznej. Pieprz jest odniesieniem do gorzkich ziół, o których wspomina Biblia. 

Kolorowe jajka wskazują na nowe życie i zwycięstwo nad śmiercią. Jezus zmartwychwstał, przez co dał nam nowe życie – bez lęku o śmierć, którą On pokonał. Radością z tego powodu dzielimy się z najbliższymi dzieląc się jajkiem. Zwyczaj wkładania jajek do koszyczka rozpowszechnili w Polsce niemieccy zakonnicy. Dawniej nie jedzono ich podczas Wielkiego Postu. Na stół wracały w Wielkanoc, właśnie ze święconką. 

Dziś możemy kupić różnego rodzaju ozdobne folie na jajka, ale dawniej ich zdobienie było zajęciem niezwykle pracochłonnym. Powstawały m.in. drapanki, czyli na barwionej powierzchni jajka wydrapywano rozmaite wzory czy pisanki, do których używano gorącego wosku. Jeśli mamy nieco wolnego czasu również możesz poeksperymentować ze zdobieniami, barwiąc jajka na różne kolory naturalnymi barwnikami. Przykładowo:

• kolor niebieski możesz uzyskać dzięki czerwonej kapuście. Połowę główki pokrój, wrzuć do garnka i gotuj przez 30 minut, następnie przecedź przez sitko. Wodę zlej do miski, dodaj łyżkę octu i soli. Włóż do niej ugotowane na twardo jajka i zostaw do uzyskania pożądanego odcienia.
• kolor żółty otrzymasz dzięki kurkumie. 4 łyżeczki przyprawy zalej wrzątkiem, dodaj łyżkę octu i soli – i włóż ugotowane jajka. Zostaw na około 2 godziny. 

Do święconki możemy też włożyć inne produkty, pod warunkiem, że mają świątecznych charakter. Zwykle jest to ciasto – zaczęto je święcić późno, ok. XVIII wieku. Najczęściej święci się wielkanocną babkę – symbol umiejętności i doskonałości. Niegdyś musiała być pieczona własnoręcznie w domu.

Pamiętaj: podczas kropienia przez księdza koszyków nie wykonuj znaku krzyża, ponieważ święcone są tylko pokarmy.