Stefano Zuffi "Caravaggio. Zbliżenia"

Tytuł: Caravaggio. Zbliżenia

Autor: Stefano Zuffi

Wydawnictwo: Arkady

Przedstawiane na sposób rodzajowy sceny biblijne, martwe natury, charakterystyczne ostre kontrasty światła i cienia – wszystko to charakteryzuje wielkiego mistrza, jednego z najwybitniejszych przedstawicieli wczesnego baroku, czyli Caravaggia (a właściwie Michelangela Merisi). Ten urodzony w lombardzkiej miejscowości Caravaggio malarz ze swoim niepowtarzalnym stylem, znalazł licznych naśladowców, zwanych caravaggionistami. Malarstwo mistrza Caravaggio jest na tyle uniwersalne, że do dziś rozpływamy się w zachwycie, niemal celebrując chwile kontaktu z jego dziełami. Stanowiące przykład zastosowania tzw. maniera tenebrosa, osadzenia scen w mrocznej, nocnej scenerii obrazy budzą niezwykłe emocje, od zachwytu, poprzez niepokój. Z ciemnego tła wyłaniać się mogą zarówno piękne klejnoty, kwiaty czy owoce, jak i straszliwe meduzy z otwartymi ustami czy pełne cierpienia twarze ukrzyżowanych.

Teraz geniusz tego malarza możemy podziwiać ponownie, analizując jego twórczość w niecodzienny sposób. Droga analizy prowadząca nas od ogółu do licznych szczegółów, pozwala dostrzec w obrazie znacznie więcej treści, znacznie więcej elementów i odniesień niż dotychczas. Dzięki temu nie tylko dajemy się porwać ogólnemu wrażeniu, ale również zachwytowi nad precyzją pędzla oraz umiejętnością dostrzegania istotności w zwykłych niekiedy przedmiotach. Taką możliwość poznawania Caravaggia od nowa zyskujemy dzięki przepięknej i niezwykle wartościowej publikacji Wydawnictwa Arkady. Album „Caravaggio. Zbliżenia”, autorstwa Stefano Zuffi, to niepowtarzalna okazja obcowania z wielkością i wszechstronnością malarza, to także sposób na lepsze jego poznanie i zrozumienie. 

Dzięki temu potęgujemy siłę oddziaływania jego obrazów, jesteśmy w stanie zrozumieć szerszy ich kontekst, a także wskazać te, które mają największe dla nas znaczenie. Album jest zatem prawdziwą gratką nie tylko dla miłośników malarstwa mistrza, ale dla wszystkich miłośników sztuki, a także dla tych, którzy chcą ją zrozumieć. To także doskonała pozycja dla studentów malarstwa czy historii sztuki, a wreszcie samych malarzy, którzy – kto wie – czerpać mogą z jego twórczości inspiracje. 

Autor, włoski historyk sztuki, na pierwszych stronach publikacji zamieścił reprodukowane w całości dzieła mistrza, dzięki czemu nie tylko przekonać się możemy o szerokim zakresie tematycznym obrazów, począwszy od portretów osób z kwiatami, owocami, czy samej martwej natury, po wstrząsające lub zachwycające w swojej wymowie obrazy religijne. Dopiero w kolejnej części autor publikacji zwraca naszą uwagę na liczne szczegóły obrazów, na geniusza artysty, który „nadawał każdemu przedmiotowi intensywny walor afektywny”. Podziwiamy zatem wiklinowy kosz pełen owoców i liści (z obrazu „Chłopiec z koszem owoców”) czy stanowiące nawiązanie do symboliki owoce z obrazu „Chory Bachus”. Zdumienie budzi precyzja i piękno przedmiotów rozmieszczonych na obrazie „Pokutująca Maria Magdalena”, a także ich znaczenie i sposób ułożenia. Poznajemy też sekret niezwykłej siły przyciągania obrazu „Św. Katarzyna Aleksandryjska”, tkwiący w … przedmiotach, m.in. drewnianym kole czy suchej gałązce palmowej.

Caravaggio wykorzystywał dla efekty nie tylko elementy martwej natury, ale również błysk stali – być może to odniesienie do awanturniczych przygód malarza, błąkającego się nocami po uliczkach Rzymu. Niezależnie czy jest to paradna szpada z obrazu „Wróżenie z ręki” czy miecz w ręku półnagiego mężczyzny na obrazie „Męczeństwo św. Mateusza”, ta stal jest niekiedy centralnym punktem rozpraszającym mrok. W twórczości Caravaggia nie brakuje również różnorakiego ukazania malarstwa jako sztuki angażującej wszystkie zmysły, jak i … ściętych głów, bowiem one stały się swego rodzaju obsesją malarza. 

To tylko kilka z istotnych „zbliżeń”, a właściwie szczegółów powtarzających się na obrazach, zmieniających je w prawdziwe dzieła sztuki. Każdemu z tych ujęć towarzyszy krótki opis autora, a całej grupie tematycznej – wprowadzenie do tematu, powiązane z danym okresem w życiu mistrza bądź też szczegółami jego dość ekspresyjnego stylu bycia i swego rodzaju życia na krawędzi. Dodatkowe walory – piękna oprawa albumu, wysokiej jakości papier, tylko powiększają naszą przyjemność kontemplowania sztuki, która zdumiewa swoją siłą oddziaływania i ponadczasowym pięknem.