Jak wyleczyć odleżyny?

źródło: pixabay

Mimo wzrostu świadomości związanej z pielęgnacją chorej osoby, jak i dostępu do wiedzy i specjalistycznych preparatów, wciąż wielu chorych boryka się z bolesną konsekwencją pozostawania przez dłuższy czas w pozycji leżącej, czy jeżdżenia na wózku, czyli z odleżynami. Warto jednak zrobić wszystko, by do powstania odleżyn nie doszło, bowiem powstałe rany są nie tylko bolesne, ale nieleczone mogą doprowadzić do zakażenia, czy nawet do śmierci chorego. Ta profilaktyka, przejawiająca się m.in. odpowiednią pielęgnacją czy inwestycją w materac przeciwodleżynowy, może zapobiec rozwinięciu się kolejnych stadiów odleżyn. 

Czym są odleżyny? 

Odleżyna (owrzodzenie odleżynowe) to uszkodzenia skóry oraz znajdujących się pod nią tkanek i kości, powstające na skutek długotrwałego ucisku lub ucisku połączonego ze ścieraniem, który hamuje prawidłowy przepływ krwi. Długotrwałe przebywanie w jednej pozycji (ucisk) sprzyja miejscowym zaburzeniom krążenia, czego konsekwencją jest niedokrwienie, uszkodzenie i martwicę tkanek oraz powstawanie owrzodzeń. 

Odleżyny najczęściej powstają nad wystającymi elementami kostnymi – na łopatkach, piętach, pośladkach czy łokciach. Mogą pojawić się również na potylicy, małżowinach usznych, a także w miejscach stale uciskanych przez przykrycie, np. na kolanach. Z kolei, jeśli pacjent leży na boku, odleżyny mogą powstać w okolicy stawu biodrowego, na wewnętrznej stronie kolan, a także przy kostkach nóg i za uszami. 

Na powstanie odleżyn najbardziej narażone są osoby w starszym wieku, powyżej 75 lat, z uwagi na gorszą kondycję skóry. Jeżeli dodatkowo przebywają w tej samej pozycji przez długi czas bez przenoszenia ciężaru swojego ciała, ryzyko odleżyn się zwiększa. Dlatego też przede wszystkim zagrożone są osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich lub osoby długotrwale leżące w łóżku (np. po operacji, urazie lub przewlekle chore). 

Na co zwrócić uwagę? 

Osoby długotrwale unieruchomione w łóżku, nie mogące poruszać się z powodu porażenia, cukrzycy, operacji czy innych przyczyn, jeżdżące na wózkach inwalidzkich, powinny być regularnie badane pod kątem odleżyn. Szczególną uwagę należy zwrócić na okolice ciała nad wystającymi elementami kostnymi, bowiem tam najczęściej tworzą się odleżyny – szukamy zaczerwienionych miejsc, które nie bieleją po uciśnięciu, a także pęcherzy, owrzodzeń czy wręcz otwartych ran. 

Jednym z sygnałów wskazujących na to, że zaczyna się coś niepokojącego dziać, jest odczuwany przez chorego ból oraz niewielki obrzęk w miejscu narażonym na ucisk. Początkowo skóra w tym miejscu jest zaczerwieniona, zaś przy braku interwencji - zaczyna sinieć i łuszczyć się. Obrzęk stopniowo się powiększa, skóra staje się nadmiernie wrażliwa. W sytuacji, kiedy dojdzie do otarcia naskórka, sączy się z niego płyn surowiczy. 

Jeśli nie zainterweniujemy w porę i zmienione miejsce będzie nadal uciskane, rozpoczyna się proces obumierania tkanek skóry, a następnie ich oddzielenie się tkanek zdrowych. Tym sposobem dochodzi do ubytku owrzodzeniowego, zaś stan ten bardzo szybko ulega pogorszeniu – obumierają tkanki położone głębiej, zaś ostatecznie może nawet dojść do zniszczenia obnażonej kości i bakteryjnego zakażenia szpiku kostnego. 

Jak leczyć odleżyny? 

Odleżyny są jednym z tych urazów, którym lepiej zapobiegać niż leczyć, bowiem kuracja jest trudna i długotrwała. Przede wszystkim – jeśli już dojdzie do ich powstania – należy poprawić pielęgnację ran. W sytuacji, kiedy w ranie występuje czarna lub żółta martwica, lekarz z pewnością rozważy chirurgiczne jej oczyszczenie w celu usunięcia martwych tkanek z łożyska rany. Nie można również zapominać o czyszczeniu odleżyny wraz z otaczającą skórą i każdorazowym usuwaniu resztek podczas zmiany opatrunku w celu uniknięcia zakażenia. Należy również stosować odpowiednie opatrunki, które gwarantują wilgotne środowisko gojenia się rany. 

Należy również złagodzić lub wyeliminować ucisk, aby uniknąć dalszych urazów. Nie można zapominać o częstym obracaniu osoby tak, by zmniejszyć ucisk na dane miejsca (obracanie nie rzadziej niż co 2 godziny). Konieczne jest również: 

• kontrolowanie wilgoci (należy utrzymywać czystą i suchą skórę; po ewentualnym oddaniu moczu lub wypróżnieniu się, dokładne oczyszczenie ciała i dobre jego osuszenie, a następnie zastosowanie kremu do ochrony skóry), 
• zadbanie o prawidłowe odżywianie (posiłki muszą zawierać wymaganą ilość kalorii i białka oraz witamin i minerałów), 
• zapewnienie odpowiedniego dziennego spożycia płynów w celu nawodnienia. 

Warto również zadbać o przedmioty, które pomogą w prewencji przeciwodleżynowej, zmniejszające ucisk: poduszki przeciwodleżynowe (dla chorego na wózku) czy specjalne materace (dla chorego leżącego). Najtańszy materac przeciwodleżynowy wykonany jest z pianki poliuretanowej. Nie można regulować twardości takiego materaca, a jedynie dobrać gęstość pianki. Najlepiej sprawdzi się w sytuacji, kiedy chory porozumiewa się z otoczeniem i sam potrafi obiektywnie ocenić siłę ucisku. W przypadku obłożnie chorych, znacznie lepiej sprawdzą się materace zmiennociśnieniowe, które posiadają wypełniane powietrzem komory, dzięki czemu można dokładnie ustawić właściwe ciśnienie i dobrać odpowiednią twardość materaca do potrzeb chorego i siły nacisku. Specjalna pompa zmienia co kilka minut ciśnienie w poszczególnych komorach, a zatem wciąż zmieniają się punkty podparcia chorego i zmniejszany zostaje ucisk na poszczególne części ciała. Tego typu materace mogą mieć różną strukturę – dostępne są zarówno tzw. materace bąbelkowe, szczególnie często wykorzystywane w przypadku profilaktyki krótkoterminowej, kiedy odleżyny jeszcze nie występują lub są dopiero w początkowej fazie, a także materace „rurowe”, szczególnie polecane osobom obłożnie chorym lub w zaawansowanym stadium odleżyn. 

Mimo iż odleżyna zaczyna się jako zaczerwienienie skóry, którego stan pogarsza się z upływem czasu, to warto zrobić wszystko, by nie dopuścić nawet do pojawienia się pierwszego stadium – materac przeciwodleżynowy jest jednym z elementów znacznie zmniejszających ryzyko wystąpienia i rozwoju odleżyny, zatem nie warto zwlekać z jego zakupem.