Czy można cofnąć darowiznę?

źródło: pixabay

Działka podarowana córce w zamian za opiekę. Dom czy cenna biżuteria dla dziecka, wnuka czy innej osoby, którą w swojej hojności chcemy obdarzyć. Niestety bywa niekiedy tak, że ukochana córka bądź syn, niezwykle pomocna do tej pory siostrzenica bądź siostrzeniec, zmieniają się po takim prezencie o 180 stopni. Czy zatem, żałując decyzji o darowiźnie, możemy jeszcze coś zrobić? Czy i kiedy możemy się wycofać? Warto wiedzieć, jak to zrobić w sposób prawidłowy, zaś w razie konieczności interweniować może adwokat. I choć jest to bolesne, warto uzmysłowić sobie, że w przypadku niektórych sytuacji powiedzenie, że "z rodziną dobrze wychodzi się tylko na zdjęciu (i to nie zawsze)" jest prawdziwe, choć darowizna oczywiście nie musi dotyczyć wyłącznie rodziny, zaś obdarowanym możemy być zarówno przyjaciółka / przyjaciel czy nawet organizacja.

Czym jest darowizna? 

Darowizna – jak sama nazwa wskazuje – to pieniądze bądź też rzeczy, które należą do nas i które przekazujemy komuś inne­mu, nie żądając nic w zamian. Ta intuicyjna definicja jest zbieżna z tą, którą podaje kodeks cywilny (art. 888), mówiąc, że darowizna to „forma umowy, w której darczyńca zobowią­zuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego, kosztem swoje­go majątku”. O darowiź­nie możemy zatem mówić wówczas, kiedy dzielimy się swoją własnością, czyli przekazujemy własne pieniądze lub inne rzeczy, które do nas należą. 

Cenne darowizny, takie jak domy, mieszkania czy działki, to – w mniemaniu najbliższej rodziny – element więzi i wyraz miłości czy wdzięczności, albo zwyczajna chęć uniknięcia późniejszych formalności spadkowych. Niestety niekiedy zdarza się tak, że wzajemne relacje unikają po takim darze ochłodzeniu bądź wręcz zerwaniu. Czy w takiej sytuacji obowiązujące przepisy pozwalają na wycofanie się z darowizny? 

Rażąca niewdzięczność 

Jednym z powodów, dla którego darczyńca wycofuje swój dar, może być zachowanie osoby obdarowanej, określane jako rażąca niewdzięczność. W tej kategorii zachowań mieszczą się następujące sytuacje: 

• długotrwałe i powtarzające się naganne postępowanie obdarowanego, który celowo i rozmyślnie dokucza osoby, od której uzyskał majątek; 
• uporczywe niewypełnianie moralnego obowiązku, na przykład pomocy w chorobie czy też wsparcia w sytuacji niedołężności, 
• jednorazowe zachowanie, które zgodnie z prawem uznane jest za przestępstwo bądź też wykroczenie popełnione na szkodę darczyńcy, na przykład kradzież jego pieniędzy, zniesławienie, pobicie itp. 

Warto zauważyć, że rażąca niewdzięcznością nie będzie jednorazowa sprzeczka czy incydentalna, nawet poważna kłótnia. 

Prośba o wybaczenie 

W sytuacji, kiedy osoba obdarowana dopuściła się wobec nas rażącej niewdzięczności, ale nas przeprosiła i wybaczyliśmy to zachowanie, nie możemy zmienić zdania. To znaczy nie możemy uznać, że może i teraz wszystko jest w porządku, ale jednak za zachowanie tej osoby chcemy odwołać darowiznę. Jeśli bowiem zdecydowaliśmy się jednak wybaczyć, mamy do czynienia z nową sytuacją i nie można wypominać już dawnych win cofając darowiznę. 

Jeśli jednak obdarowany, po naszym wybaczeniu, ponownie dopuści się zachowania uznanego za rażącą niewdzięczność, to znów mamy podstawę do odwołania darowizny. 

Odwołanie w sądzie 

O ile darowiznę załatwimy dzięki jednej wizycie u notariusza, to jej odwołanie bez zgody obdarowanego (a taka – jak się możemy spodziewać – rzadko występuje) jest możliwe tylko sądownie. Zgodnie z prawem na odwołanie mamy rok od momentu, w którym dowiedzieliśmy się o zaistnieniu przyczyny stanowiącej podstawę do odwołania darowizny. 

Niestety, odwołanie darowizny nie jest czynnością łatwa i przyjemną – w grę wchodzą bowiem nasze emocje, Musimy też pamiętać, że powody naszej decyzji będą przedmiotem postępowania dowodowego. Trzeba będzie zatem wykazać okoliczności zaistniałej sytuacji, np. przedstawiając stosowne dokumenty (np. obdukcję lekarską), nagrań czy świadków danej sytuacji. 

Aby skutecznie starać się o cofnięcie darowizny z uwagi na rażącą niewdzięczność, w pierwszej kolejności powinniśmy wezwać na piśmie drugą (obdarowaną) stronę, np. dziecko, rodzica, do zwrotu przekazanego wcześniej majątku. Wszelkie wykonywane czynności muszą być dokonywane w formie aktu notarialnego, w przeciwnym razie są nieważne. Obdarowany powinien zatem złożyć u notariusza oświadczenie o przeniesieniu własności na darczyńcę – oczywiście w sytuacji, kiedy zgadza się na zwrot. 

W przeciwnym wypadku, tzn. jeśli wezwana do zwrotu darowizny osoba nie stawiła się u notariusza, konieczne jest wniesienie sprawy do sądu – tu musimy się jednak liczyć z koniecznością uiszczenia opłaty w wysokości 5 proc. wartości przedmiotu sporu. 

Jeśli mamy obawy, że sami nie poradzimy sobie z odzyskaniem darowizny, warto zwrócić się o pomoc do adwokata. Warto wybrać zaufaną kancelarię, świadczącą kompleksową pomoc prawną, gdzie adwokat reprezentuje klientów zarówno w postępowaniach sądowych, jak i w sprawach pozasądowych. Dobrze, jeśli oferowana pomoc prawna obejmuje między innymi negocjacje przy zawieraniu ugód nie tylko z bankami i innymi podmiotami gospodarczymi, ale również pomiędzy osobami czy podmiotami, które w ten sposób chcą uregulować swoje sporne interesy – być może dzięki temu odzyskamy swoją własność bez konieczności wstępowania na drogę sądową. 

Kiedy jednak dojdzie do procesu, to wydany w sprawie o cofnięcie darowizny wyrok zastępuje wspomniane oświadczenie woli obdarowanego, składane u notariusza. W przypadku, kiedy przedmiotem darowizny była nieruchomość, wyrok ten jest też podstawą do wpisania w księdze wieczystej właściciela nieruchomości.