red.Iain Zaczek "Chronologia sztuki"

Tytuł: Chronologia sztuki 

Autor: red.Iain Zaczek 

Wydawnictwo: Arkady 

To, jak bardzo zmienia się otaczający nas świat, rzeczywistość w której żyjemy, znajduje swoje odzwierciedlenie w kulturze i sztuce. Obserwując, jak zmieniały się dzieła artystów, począwszy od starożytności, gdzie artysta był rzemieślnikiem, zaś sztuka miała charakter funkcjonalny, aż po czasy współczesne, kiedy to sztuka rozwinęła w się w kierunku, który nie zna zbyt wielu granic i tematów tabu, możemy zaobserwować zmianę podejścia do życia, zmianę sposobu spędzania wolnego czasu czy innego rozumienia piękna i funkcjonalności. 

Dzieje sztuki, rozwój na przestrzeni wieków, nie dzielą się jednak na sztywne etapy pewnego procesu rozwojowego, Mimo iż nazwane, mimo iż przyjęta periodyzacja wyznacza pewne ramy czasowe i stylistyczne, to etapy te są raczej sumą pewnych zdarzeń historycznych, postępu w nauce, rozwoju techniki, a także rozwoju samego społeczeństwa. Jedyne, co pozostaje niezmienne, to chęć, a wręcz potrzeba ludzi, by tworzyć dzieł sztuki, jakkolwiek by to pojęcie było rozumiane. 

O tym, jak zmieniało się podejście do sztuki i sama sztuka na przestrzeni wieków, możemy przekonać się z fascynującej książki pt. „Chronologia sztuki. Oś czasu kultury zachodniej od czasów prehistorycznych po współczesne”, pod redakcją Iaina Zaczka. Opublikowany nakładem Wydawnictwa ARKADY obszerny album, w twardej oprawie i z piękną szatą graficzną, to spojrzenie na sztukę i jej rozwój przez pryzmat historii. Dlatego też znajdziemy tu zestawione najważniejsze dzieła sztuki oraz ważkie wydarzenia, mające wpływ na losy kraju, społeczeństwa, a wreszcie – samych artystów i ich stosunek do tworzonych dzieł. Opracowanie koncentruje się na Zachodzie, odchodząc od przyjętych i powszechnie znanych podziałów na okresy historyczne oraz szkoły i ruchy artystyczne. Dzięki takiemu podejściu, czytelnik może lepiej zrozumieć istniejące powiązania pomiędzy tworzeniem danego dzieła, a okolicznościami jego powstania, rzeczywistością, w jakiej funkcjonował twórca. Pozwala dostrzec, jak wiele czynników składa się na rozwój sztuki, a to nowe podejście do perspektywy czasu w sztuce, pozwala i nam otworzyć się na inne, być może lepsze jej zrozumienie. 

Książka składa się z pięciu rozdziałów, z których pierwszy prezentuje starożytność i średniowiecze, wspominając m.in. o nielicznych znanych z imienia artystach żyjących w Egipcie (status artysty był wówczas bliski statusowi rzemieślnika), o popiersiu Nefertiti, dość niezwykłym dla sztuki egipskiej, o upadku Rzymu, które to wydarzenie radykalnie wpłynęło na dalszy rozwój sztuki na Zachodzie, o odrodzeniu sztuk pięknych w epoce karolińskiej czy – w Niemczech – za panowania dynastii Ottonów. Rozdział drugi, obejmujący renesans i barok, przybliża nam ówczesną rzeczywistość, eksplozję nowych stylów i wartości w kulturze, zwracając uwagę m.in. na tak doniosłe wydarzenie, jak wynalezienie druku, co umożliwiało artystom powielanie prac w formie rycin i rozpowszechnianie ich w szybkim tempie. 

W rozdziale trzecim – „rokoko i neoklasycyzm” – czytamy o sztuce rokoko, jako o antidotum na pretensjonalny styl barokowy, a także o neoklasycyzmie, jako wyrazicielu francuskiej rewolucji. Dwa ostatnie rozdziały: „Romantyzm i później” oraz „Epoka nowoczesna”, to spojrzenie na wartości, tematy oraz zmianę podejścia do sztuki, rozumiane jako reakcja na to, co niosły ze sobą poprzednie epoki. I tak romantyzm stanowił odpowiedź na myśli przewodnie oświecenia i ruchu neoklasycystycznego: przejrzystość, logikę i porządek. Czytamy o tym, co ważne było dla twórców związanych z neoklasycyzmem (stoicyzm i indywidualna ofiarność) i o tym, co istotne było dla romantyków (buntowniczy duch), o działalności pejzażystów, a także tzw.nazareńczyków, których celem był powrót do ducha oraz praktyk artystycznych wieków średnich oraz o realizmie i impresjonizmie. Rozdział ostatni przekonuje nas, że okres poprzedzający wybuch I wojny światowej należał do najbardziej płodnych i nowatorskich w dziejach sztuki. Czytamy o Paryżu, który wciąż miał status centrum sztuki światowej, o kubizmie oraz ekspresjonizmie, którego pewne elementy przetrwały nawet pierwszą wojnę światową. Poznajemy styl art déco, ekspresjonizm artystyczny, który odegrał istotną rolę, doprowadzając do przesunięcia światowego ośrodka sztuki nowoczesnej z Paryża do Nowego Jorku, a także pop-art, jako reakcję na abstrakcyjny ekspresjonizm lat 50. XX wieku. 

To zaledwie kilkanaście tematów ze wszystkich poruszonych na łamach książki „ Chronologia sztuki”, która w niezwykle czytelny sposób prezentuje zmianę sposobu podejścia zarówno do rzeczywistości, jak i różnych form sztuki. To wspaniała publikacja zarówno dla osób zainteresowanych szeroko pojętą sztuką, jak i dla samych twórców, a także teoretyków, zajmujących się wykładaniem przedmiotów ze sztuką związanych.