Joanna Buława-Halasz „Rehabilitacja społeczna i zawodowa dorosłych osób autystycznych”

Tytuł: Rehabilitacja społeczna i zawodowa dorosłych osób autystycznych

Autor: Joanna Buława-Halasz 

Wydawnictwo: IMPULS 

Posługując się językiem branżowym „uzawodowienie”, a właściwie rehabilitacja zawodowa, ale i społeczna osób niepełnosprawnych, nieustannie wraca jako temat medialny przy kolejnych rządach, po to, by tak naprawdę nic się w temacie nie zmieniło. Ewentualne ruchy w kierunku tworzenia miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych, szczególnie niepełnosprawnych intelektualnie, ograniczają się do fragmentarycznych, a niekiedy wręcz pozorowanych działań. Wynika to z różnych przyczyn – firmy nie mające do czynienia z niepełnosprawnymi pracownikami boją się konsekwencji ich zatrudnienia, niskiej efektywności czy ewentualnych strat. Bardzo często lęk jest już przed samą niepełnosprawnością, często też nie potrafią wyobrazić sobie, jak organizacyjnie praca osoby niepełnosprawnej miałaby wyglądać. Nieco lepiej wygląda kwestia rehabilitacji społecznej, ale w głównej mierze jest to zasługa rodziców i terapeutów, a także szeregu specjalistów, które pracują nad wykształceniem umiejętności społecznych, komunikacyjnych, wdrożeniem określonych reguł zachowania i granic. 

Wobec trudności występujących na polu rehabilitacji społecznej i zawodowej, na szczególną uwagę zasługuje publikacja Oficyny Wydawniczej IMPULS, pt. „Rehabilitacja społeczna i zawodowa dorosłych osób autystycznych”. Koncentrujące się – jak wskazuje tytuł – na osobach autystycznych opracowanie Joanny Buławy-Halasz, doktor nauk społecznych w dyscyplinie pedagogika, to niezwykle cenna książka o bogatej zawartości merytorycznej, która powinna zainteresować zarówno pedagogów specjalnych, jak i psychologów, terapeutów, a wreszcie rodziców osób niepełnosprawnych, to nie tylko nieoceniona pomoc w realizacji zadań zawodowych, ale też próba zgłębienia autyzmu i funkcjonowania dorosłej osoby autystycznej, wraz z jej potencjałem i ograniczeniami. 

Autorka w swojej pracy – ku zaskoczeniu – nie koncentruje się na barierach utrudniających czy nawet uniemożliwiających aktywizację zawodową i społeczną leżących po stronie systemu, samej osoby niepełnosprawnej czy jej środowiska, ale punktem wyjścia dla jej rozważań była teza, że osoby pełnosprawne (terapeuci) działają i myślą w sposób opresyjny wobec niepełnosprawnych. Joanna Buława-Halasz analizuje zatem sposób postrzegania osoby autystycznej przez terapeutów, próbując wyłonić czynniki, wpływające na niedostrzeganie potencjału osób z autyzmem przez terapeutów. 

Książka składa się z pięciu rozdziałów, z czego w rozdziale pierwszym autorka przybliża czytelnikowi pojęcie niepełnosprawności, a także autyzmu, dokonuje również charakterystyki osób autystycznych i przedstawia sylwetki terapeutów z nimi pracujących. Wspomina również o rzeczywistej sytuacji osób autystycznych, czyli o ich marginalizowaniu. W rozdziale drugim autorka obiera – jako ramę badawczą – teorię społeczną Pierre`a Bourdieu, z kolei rozdział trzeci stanowią założenia metodologii badań własnych. Rozdział czwarty zawiera przedstawienie rezultatów badań, dlatego też jest szczególnie cenna dla osób zainteresowanych tematem. Z kolei w rozdziale ostatnim, piątym, znów znajdziemy teorię Pierre`a Bourdieu tyle że w badaniu rehabilitacji społeczno-zawodowej osób autystycznych i wpływu terapeutów na tę rehabilitację. Znajdują się tu również postulaty rehabilitacyjne w świetle przedstawionej teorii społecznej. 

Wyniki badań dla mnie, jako osoby pracującej z dorosłymi osobami niepełnosprawnymi, stanowią dla mnie zaskoczenie. Prawdą jest jednak większość stwierdzeń, przykładowo to, iż terapeuci widzą złudność oddziaływań terapeutycznych w zastanych warunkach. Autorka obala również stwierdzenie, że osoby autystyczne są spychane na margines – aby tak się stało musiały by zostać najpierw zauważone. Dlatego w pierwszej kolejności należy zadbać o to, by ich obecność w społeczeństwie została dostrzeżona, a dopiero później, pracować nad tym, by przestrzegano ich praw. Publikacje takie jak „Rehabilitacja społeczna i zawodowa dorosłych osób autystycznych” to krok w kierunku nie tylko propagowania wiedzy na temat autyzmu, ale też stworzenia całej sieci pomocy zarówno osobom autystycznym, jak i ich rodzinom.