Dąbrowa Górnicza na weekend

Słoneczna niedziela to doskonały czas, by odwiedzić Dąbrowę Górniczą, miasto w Zagłębiu Dąbrowskim, w województwie śląskim. Mam do Dąbrowy szczególny sentyment, bowiem wiele lat temu mieszkałam tu kilkanaście miesięcy. Zapraszam zatem na wyprawę szlakiem historii, ale nie zabraknie też relaksu, zagwarantowanego przez obecność terenów zielonych oraz zbiorników wodnych, szczególnie zbiorników Pogoria III oraz Pogoria IV.

Szczypta historii…

Pierwsze wzmianki o niewielkiej wsi Dąbrowa, położonej na granicy zalesionego obszaru, pochodzą z 1726 r. W połowie XVIII w. w okolicy odkryto złoża węgla kamiennego i rozpoczęto ich eksploatację, co właściwie zdeterminowało dalszy rozwój wsi.

Pierwsza kopalnia, „Reden”, rozpoczęła swoją działalność w 1796 r., czyli w okresie, kiedy Dąbrowa znajdowała się w zaborze pruskim (od 1795 r.). Kilka lat później przy kopalni powstało osiedle robotnicze o tej samej nazwie. W 1815 r. Dąbrowa została przyłączona do Królestwa Polskiego, zaś kolejny rok okazał się przełomowy dla jej historii. Dyrektorem naczelnym przemysłu, handlu i pracy w Królestwie Polskim został Stanisław Staszic, który rozpoczął długofalowy projekt rozbudowy Polski, w którym Dąbrowa miała odegrać istotną rolę ośrodka przemysłowego – miała stać się siedzibą przemysłu Zagłębia. W 1823 r. obok funkcjonującej kopalni uruchomiono hutę cynku, zaś w 1825 r. drugą kopalnię - „Ksawery”. 

Rok 1870 r. to czas gwałtownych przemian gospodarczych dla Dąbrowy. Państwowe zakłady przemysłowe przeszły w ręce prywatnych spółek inwestycyjnych (w większości francuskich), powstało wiele nowych fabryk. Pociągnęło to za sobą gwałtowny rozwój Dąbrowy oraz wzrost liczby ludności, napływających w poszukiwaniu pracy.

W 1916 r. Dąbrowa otrzymała prawa miejskie, a w 1919 r. zmieniono nazwę miasta na Dąbrowa Górnicza. W najbliższych dniach obchodzone będzie 100-lecie miasta, które – nie da się nie zauważyć – lata świetności ma dawno za sobą. Niezrozumiałym jest dla mnie fakt, iż ze swoim ogromnym potencjałem, Dąbrowa Górnicza jest miastem zapomnianym i pomijanym w rankingach, również turystycznych. A przecież ma się czym chwalić – oto 5 miejsc, które w Dąbrowie warto zobaczyć:

1. Zbiorniki wodne, szczególnie zbiornik Pogoria III oraz Pogoria IV 

fot. J.Gul

Swoją wycieczkę po Dąbrowie możemy rozpocząć od plażowania, czyli od wizyty na „Pojezierzu Dąbrowskim”, nad zbiornikiem Pogoria III. Na tych terenach przez dziesięciolecia pozyskiwano tzw. piasek podsadzkowy i wypełniano nim pustki poeksploatacyjne. Powstałe nie rekultywowane wyrobiska, napełniły się czystą wodą. Zbiornik Pogoria III pochodzi z lat 70. XX wieku, jego pojemność wynosi 12 mln m³, przy czym głębokość średnia wynosi 5,8 m, maksymalna ok. 16 m, zaś linia brzegowa ma długość 6 km. Zbiornik, pomimo statusu rezerwowego źródła wody do celów przemysłowych, jest popularnym miejscem wypoczynku nie tylko dla mieszkańców Dąbrowy, ale i turystów. Można uprawiać tu wędkarstwo, żeglarstwo, a także nurkowanie. W obrębie zbiornika objętego tzw. strefą ciszy zorganizowano strzeżone kąpieliska, trasy rowerowe, szlaki spacerowe. Funkcjonuje tu m.in. Centrum Sportów Letnich i Wodnych „Pogoria III”, restauracja i liczne punkty, w których możemy kupić zapiekankę czy lody. W pobliżu można wypożyczyć również leżaki, a nawet gokarty i rowery. W okolicy molo jest również strefa bezpłatnego Internetu.

fot. J.Gul

fot. J.Gul

Najbliższy przystanek autobusowy komunikacji KZK GOP w pobliżu akwenu Pogoria III to Korzeniec Pogoria III (zatrzymuje się tu m.in. autobus 242). Nad zbiornik dojdziemy również pieszo z centrum miasta (dystans ok. 2,5, ok.30 min), ja jednak skorzystałam z komunikacji tramwajowej (tramwaj 21, przystanek Damel), a następnie przeszłam pieszo ok. 15 min.

Zbiornik Pogoria III dzieli od Pogorii IV ok. 3,5 km. Jezioro Pogoria IV - Kuźnica Warężyńska jest najmłodszym zbiornikiem, powstało bowiem w 2005 r. Ma ono powierzchnię ponad 560 ha i jest jednym z większych w woj. śląskim. Bez problemu dotrzemy do niego zarówno na piechotę jak i trasą rowerową, ja jednak zdecydowałam się wrócić przez park Zielona (odległość od Pogoria III ok. 1,5 km) do centrum miasta. Park powstał dzięki wybudowaniu drogi do Łagiszy, łączącej te tereny z sercem Dąbrowy Górniczej. Również i tu możemy usiąść przy kawie albo lodach, ochłodzić się bryzą z fontanny, obserwując bawiące się na placu zabaw dzieci.

Z parku, idąc ul. Robotniczą, dotrzemy do Dworca Kolejowego w Dąbrowie. 

2. Dworzec Kolejowy, a właściwie Dworce Kolejowe

fot. J.Gul
Dworzec Kolei Iwanogrodzko-Dąbrowskiej

Znajdujący się tuż przy peronie budynek dworca, to dawny dworzec kolei Warszawski-Wiedeńskiej. Przez lata mieściła się w nim nastawnia. Budynek usytuowany przy ulicy Kościuszki, to natomiast dawny dworzec Kolei Iwanogrodzko-Dąbrowskiej, który przed laty mieścił kasy i poczekalnie. Obecnie oba obiekty są zamknięte, przykro też patrzeć na ich opłakany stan. Szansą na to, by to dziedzictwo historii zachować, jest modernizacja XIX-wiecznego budynku przy torowisku, którą planuje PKP. Drugi z budynków jest obecnie przeznaczony do sprzedaży. 

3. Pałac Kultury Zagłębia

fot. J.Gul

Mijając dworce, docieramy do Placu Wolności, przy którym znajduje się Pałac Kultury Zagłębia. Obiekt, wybudowany w latach 1951-58, według projektu architekta Zbigniewa Rzepeckiego, został otwarty 11 stycznia 1958 r. Początkowo funkcjonował on jako Dom Kultury Zagłębia, następnie jako Dąbrowski Pałac Kultury, a obecnie jako Pałac Kultury Zagłębia (PKZ).

Architektura PKZ jest przykładem socrealizmu, stylu architektonicznego charakteryzującego się bogatym wystrojem wnętrz i monumentalizmem. W środku budynku znajduje się duża sala widowiskowa, kameralna sala kinowa, galeria sztuki, piwnica teatralna, reprezentacyjna sala lustrzana, kawiarnia oraz kilka mniejszych pomieszczeń, w których organizowane są różnego rodzaju warsztaty oraz zajęcia. W Pałacu często odbywają się przedstawienia teatralne i koncerty, a także różne uroczystości. 

Warto zwrócić uwagę na stojący przed PKZ Pomnik Bohaterom Czerwonych Sztandarów, odsłonięty 8 listopada 1970 r. Został on poświęcony bohaterom walk o społeczne i narodowe wyzwolenie, robotnikom Zagłębia Dąbrowskiego represjonowanym przez władze carskie, zsyłanym na Sybir do więzień, którzy oddali życie w imię praw i wolności klasy robotniczej. Podjęta w 1990 r. próba wyburzenia pomnika nie powiodła się - okupująca go dąbrowska młodzież udaremniła ten zamiar, malując farbą tekst poświęcony idolowi, Jimiemu Hendrixowi.

fot. J.Gul

Tuż obok pomnika znajduje się zresztą ławeczka poświęcona właśnie Hendrixowi – odlana z brązu rzeźba została odsłonięta 20 września 2012 r., a jej autorem jest lokalny twórca, Andrzej Szczepański. 

4. Muzeum Miejskie „Sztygarka” i Kopalnia Ćwiczebna

fot. J.Gul

fot. J.Gul

Przechodząc pod przejściem podziemnym i kierując się w stronę jednej z głównych ulic Dąbrowy Górniczej – ul. 1 Maja, dotrzemy do pełnego fascynujących eksponatów Muzeum Miejskiego. Relację z wizyty w muzeum oraz w kopalni znajdziecie TU.

fot. J.Gul

W drodze do muzeum warto zwrócić uwagę na zabytkowy, dwukondygnacyjny budynek Resursy Obywatelskiej, wzniesiony w 1895 r. W przeszłości odbywały się tu m.in. odczyty, spotkania z pisarzami (gościli tu na przykład Eliza Orzeszkowa, Maria Konopnicka, Helena Modrzejewska), akcje oświatowe, konferencje naukowo-techniczne i bale karnawałowe. W 1900 r. miał tu miejsce pierwszy w Zagłębiu pokaz kinematografu. Podczas II wojny światowej budynek został przejęty przez Niemców (został wówczas otynkowany) i przemianowany na Deutsches Haus, czyli Dom Niemiecki. Dzisiaj Resursa jest siedzibą wielu instytucji, głównie finansowych.

5. Kościół św. Barbary oraz Bazylika p.w. Matki Boskiej Anielskiej

fot. J.Gul

Tuż przy Kopalni Ćwiczebnej mieści się Kościół pw. św. Barbary. Jego historia sięga okresu powojennego – wówczas na terenie Dąbrowy Górniczej nastąpił gwałtowny rozwój przemysłu, co pociągało za sobą wzrost liczby mieszkańców. Biskupowi Częstochowskiemu, Teodorowi Kubinie, bardzo zależało, by ci mieszkańcy nie pozostawali bez świątyni, dlatego kiedy pojawiła się możliwość nabycia na własność dawnej świątyni od gminy Polskiego Ewangelicko-Augsburskiego Kościoła w Sosnowcu, ksiądz proboszcz parafii M.B. Anielskiej dr Stanisław Ufnarski, zakupił go. Kościół był początkowo kościołem rektorackim, przeznaczonym dla Szkoły Górniczej im. Ks. S. Staszica.

Z uwagi na fakt, iż w 1956 r. w Polsce obowiązywał zakaz tworzenia nowych parafii, dopiero po zmianach październikowych, dekretem z dnia 23 marca 1957 r. roku utworzono pełnoprawna Parafię św. Barbary. 

Z uwagi na stan kościoła, w 2008 r. rozpoczęto przebudowę. W kolejnych latach odbudowano oraz wzmocniono konstrukcję zawieszenia dzwonów, wymieniono więźbę dachową i pokryto wieżę blachą ocynkowaną i powlekaną. Wewnątrz kościoła zamontowano ogniotrwałe tabernakulum zatopione w krzewie gorejącym, w gałęziach którego zostały wkomponowane zaimpregnowane bryły węgla, które nawiązują do górniczych tradycji parafii. W kolejnych latach zamontowano również nowe witraże, odrestaurowano też siedmiogłosowe organy firmy Schlag und Sone z 1871 roku. 

Z koscioła św. Barbary, kierując się znów do centrum, warto przejść przez Park Hallera, leżący na byłych terenach kopalni Reden. Jest on prawdziwą wizytówką Dąbrowy i miejscem organizacji wielu koncertów i imprez. W parku mieści się też Hala Widowiskowo-Sportowa "Centrum", a także Park Wodny Nemo.

fot. J.Gul

Już z parkowych alejek widać wznoszącą się ponad koronami drzew wieżę bazyliki p.w. Matki Boskiej Anielskiej, wzniesionej w 1898 r. w stylu neogotyckim. Kościół, zaprojektowany przez Stanisława Pomianowskiego, posiada układ trójnawowy z dwoma transeptami, trzema wieżami w fasadzie zachodniej i dwiema bocznymi.

fot. J.Gul

fot. J.Gul

Wieża główna, zakończona stalowym hełmem pokrytym blachą miedzianą, wznosi się na wysokość 83,5 m., nic zatem dziwnego, że jest dominującym elementem w krajobrazie miasta. W ołtarzu głównym znajduje się koronowana figura Matki Boskiej Anielskiej.

Gdzie spać, gdzie zjeść?

Zabudowa Dąbrowy Górniczej pozwala właściwie nie oddalać się od ścisłego centrum – zaledwie przystanek tramwajowy od PKZ mieści się centrum handlowe Pogoria, w okolicy znajdują się też Biedronki, Żabki oraz Aldi. 

Obiad (a nawet śniadanie) zjemy m.in. w Well Done na placu przy PKZ, w mieszczącym się tuż obok Barze Mlecznym (za dowolną zupę i drugie danie zapłacimy tu 13zł), w Restauracji Niezłe Ziółko (tuż za Antykwariatem), gdzie np. za placek po węgiersku zapłacimy 15zł. Na lody warto wstąpić do mieszczącej się przy ul. 1 Maja kawiarni i lodziarni Wera Vita, zaś na kawę – do usytuowanej na skrzyżowaniu ulic 1 Maja i Dąbrowskiego Café Kamienica.

fot. J.Gul
Pyyyyszne lody kawowe!

Jeśli szukamy noclegu w centrum miasta, możemy zatrzymać się w Hoteliku Centrum przy ul. Kościuszki (zaraz przy PKZ) – tel. (32) 262-36-40. Dużo wyższy standard znajdziemy w położonym w pobliżu Targów Expo Silesia hotelu Holiday Inn (Aleja Róż 1a) oraz stylowym hotelu Pogoria Residence (al. Józefa Piłsudskiego 13).