wtorek, 2 lutego 2016

Powtórka do matury: Literacki dorobek średniowiecza

Źródło: Edukator.pl
Ogólny zarys epoki średniowiecza i cech charakterystycznych znajdziecie TU, a dziś kilka słów o literackim dorobku średniowiecza.

Cechą charakterystyczną średniowiecznego piśmiennictwa była dwujęzyczność, pisano bowiem po łacinie i – rzadziej – w języku ojczystym. Reprezentatywny dział tego piśmiennictwa stanowiła literatura łacińska, bowiem to łacina spełniała wówczas rolę języka międzynarodowego: liturgicznego, naukowego, literackiego oraz towarzyskiego w stosunkach pomiędzy warstwami wykształconymi. 

W Polsce średniowiecznej literaturą zajmowali się wyłącznie duchowni, oni bowiem posiadali odpowiednie wykształcenie i znali sztukę pisania. Literatura jednak nie zdobyła należytej rangi w ówczesnej społeczności polskiej i nie może pod tym względem dorównywać dorobkowi literackiemu narodów zachodnim. 

Zasadniczym rysem literatury średniowiecznej był alegoryzm, bowiem epokę charakteryzowała skłonność do obrazowego przedstawiania zjawisk i pojęć. Wszystkiemu starano się nadać kształt, szczególnie pojęciom niematerialnym, abstrakcyjnym, takim jak dobro, piękno, cnota, śmierć itp. Dlatego też posługiwano się alegorią, tj. obrazem lub opowiadaniem o umownym znaczeniu przenośnym. 

Piśmiennictwo średniowieczne znamionowało również dążenie do moralizowania i ustawicznego pouczania. W powszechnym użyciu były przysłowia, które ówcześni poeci wprowadzali do utworów. Poetom tym przyświecał ten sam cel, co starożytnym – uczyć, bawić i wzruszać, a wartość poezji oceniano według jej wierności dla przyjętych zasad twórczych. Wiersze miały charakter śpiewny, bowiem wiązano je z melodią. Poeci często byli również muzykami, łącząc w tym samym akcie twórczym dwa rodzaje sztuki. 

W średniowieczu rozwijały się wszystkie trzy tradycyjne rodzaje literackie: epika, liryka i dramat, przy czym najwybitniejsze utwory należą do dwóch pierwszych działów. W dziedzinie dramatu średniowiecze stworzyło natomiast nowe odmiany widowisk teatralnych o charakterze religijnym i moralizatorskim. 

Dramat średniowieczny rozwinął się w kościele i wywodzi się z nabożeństw oraz uroczystości kościelnych. Tematu dostarczały dwa największe święta chrześcijańskie: Boże Narodzenie i Wielkanoc. Tak powstał średniowieczny dramat liturgiczny, który stopniowo wychodził poza kościelne mury, przeżywając swój największy rozkwit w XIV i XV w. , przybierając formy widowisk scenicznych zwanych misteriami.

Obok misteriów istniały również mirakle, oparte na życiu i cudach Matki Boskiej oraz świętych, a także – u schyłku epoki – moralitety, oscylujące pomiędzy dramatem religijnym a świeckim. Moralitety posługiwały się alegorią i przedstawiały walkę dobrych i złych skłonności człowieka pod postacią uosobionych cnót i występków. Nawet poważne widowiska kończono często farsami dla rozweselenia i rozśmieszenia widzów.


Podsumowanie

Alegoria: obraz lub opowiadani o umownym znaczeniu przenośnym.
Cel poetów: uczyć, bawić i wzruszać.
Misterium: jeden z podstawowych rodzajów średniowiecznego dramatu religijnego oraz opartego na jego podstawie widowiska. 
Mirakl: gatunek dramatu ukazujący w scenicznych obrazach wydarzenia z życia męczenników i świętych, stawiając na pierwszym planie cudowne wydarzenia i boskie interwencje w losy postaci.


Już wkrótce… Epika rycerska i „Pieśń o Rolandzie”.

2 komentarze:

  1. Jakoś nigdy nie lubiłam przerabiać średniowiecza w szkole. Nie lubię tej epoki.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Moją ulubioną epoką był pozytywizm. Zresztą, te pozytywistyczne idee tkwią we mnie do dziś...

      Usuń