Donna Tartt „Tajemna historia”

Tytuł: Tajemna historia

Autor: Donna Tartt 

Wydawnictwo: Znak Literanova

„Religijne oszczerstwa, napady złości, obelgi, wymuszenia, długi: wszystko błahe przewiny, tak naprawdę, rzeczy irytujące – zbyt drobne, zdawałoby się, by pchnąć pięć rozsądnych osób do morderstwa. Ale, ośmielę się to powiedzieć, dopiero gdy pomogłem w zabiciu człowieka, zdałem sobie sprawę, jak nieuchwytnym i złożonym czynem może być mord (…)” – słowa te mimowolnie mogą budzić skojarzenie ze „Zbrodnią i karą” Dostojewskiego, zawierają w sobie zarówno element ekshibicjonistycznego wejrzenia w siebie, jak i próbę analizy pewnych wydarzeń. Dociekanie motywów zbrodni zawsze jest fascynującym zagadnieniem, zbyt często jednak okazują się być one trywialne. Dopiero współwystępowanie szeregu czynników, ich kompilacja w nieodpowiednim momencie, skutkować może tragedią, która na zawsze zmienia życie osób w niej uczestniczących. 

Wyruszając do elitarnego college’u w Nowej Anglii – Hampden College, specjalizującego się w sztukach wyzwolonych, Richard Papen spodziewał się wielu przeszkód, choć miały być one głownie natury finansowej. Wychowany przez rodziców nie przejawiających większych życiowych ambicji i nie widzących potrzeby wspomagania chłopaka w dalszej edukacji, trafił do szkoły tylko dzięki programowi stypendialnemu. Odnalezienie się wśród innych uczniów nie sprawiło mu problemu, choć tak naprawdę jego marzeniem jest dołączenie do eklektycznej grupy studentów filologii klasycznej. Wykładający niemal wszystkie przedmioty Julian Morrow, znawca greki, dobiera sobie wychowanków według tylko jemu znanego klucza, a pięć osób, jakie uczęszcza do niego na zajęcia, uważa za komplet. Ta ekstrawagancja jest z trudem tolerowana na uczelni, zaś owi studenci Morrowa stanowią grupę ekscentrycznych dziwaków, którzy zdecydowanie zwracają na siebie uwagę. Henry z nieodłączną parasolką noszoną niezależnie od pogody, niechlujny Bunny, pozostający nieustannie pod wpływem alkoholu, Francis, wyglądem przypominający albinosa oraz para zjawiskowo pięknych bliźniąt, Charles i Camilla – każdy z nich fascynuje Richarda, można nawet stwierdzić, że ma na ich punkcie prawdziwą obsesję. Kiedy na skutek zbiegu okoliczności (i zastosowania zadziwiającej konstrukcji gramatycznej) chłopak dostaje szansę zmiany kierunku edukacji, wkracza do nowego świata, lecz czas pokazuje, że wszystko ma swoją cenę … 

„Tajemna historia” Donny Tartt daleka jest od opisów typowego studenckiego życia, bowiem i jej bohaterowie dalecy są od typowych nastolatków. Nieprzeciętnie inteligentni (Henry na przykład jest geniuszem lingwistycznym), uchodzący za bogatych i zmanierowanych, zwracają oni uwagę swym niezwykle analityczno-filozoficznym podejściem do najzwyklejszych nawet kwestii. W pełni zatracają się w programie studiów, choć nie stronią też od alkoholu i innych używek a nawet dość kontrowersyjnych eksperymentów. Jeden z nich kończy się tragicznie, na zawsze łącząc już grupę krwawą tajemnicą. Zbrodnia, do jakiej dopuścili się pod wpływem środków odurzających w trakcie urządzania Bachanaliów, bynajmniej nie była planowana – po prostu pewien farmer znalazł się w nieodpowiednim miejscu i w nieodpowiednim czasie. Nie ma jednak takiej ławy przysięgłych, która uwolniłaby bogatych, rozpuszczonych studentów, znajdujących się pod wpływem alkoholu i narkotyków, od odpowiedzialności na brutalne morderstwo, dlatego też decydują się oni zachować wydarzenia owej feralnej nocy w tajemnicy. Nawet Richard nie zostaje do niej dopuszczony, a przynajmniej do chwili, kiedy nie wytrzymujący presji Bunny, zaczyna wysuwać coraz większe roszczenia finansowe względem pozostałych nastolatków, zaś w publicznych wypowiedziach - niepokojąco zbliżać się do prawdy.

Makiaweliczny plan, jaki rodzi się w umyśle pozostałych, obejmuje tym razem czynne działanie Richarda, który przeszedł już niejako obrządek inicjacyjny, zachowując pewne niepokojące fakty w tajemnicy. Czy jednak może istnieć zbrodnia bez kary? Czy nikczemne czyny nie pozostawiają śladów w psychice oraz nie naznaczają duszy piętnem? Czy da się przywrócić po takich wydarzeniach swoje życie na właściwe tory i z nową werwą poświęcić się studiowaniu greki? Na te wszystkie pytania odpowiedź możecie uzyskać podczas lektury „Tajemnej historii” – powieści mrocznej, przepełnionej interpretacyjną głębią, której każda strona przynosi nowe historie, nowe historie doznania i nowe emocje. Doskonale skonstruowana i, pomimo swojej objętości, nieustannie wciągająca i zaskakująca książka, to wspaniałe studium upadku moralności oraz próba odpowiedzi na pytanie o granice pomiędzy dobrem a złem. Sylwetki bohaterów, z których każdy przejawia inną emocjonalność, wrażliwość, każda z nich jest także odrębnym bytem, obdarzonym własnymi troskami i problemami, w połączeniu ze znakomicie prowadzoną akcją, tajemnicą odkrywaną krok po kroku wraz z postępującym procesem stawania się przez Richarda częścią grupy, to główne atuty książki. Tym samym jest to jedna z tych powieści, doskonałych w budowie i treści, o jakich napisaniu marzyć może każdy twórca. Jedna z tych powieści, które przechodzą do historii, jako klasyka gatunku!